Afganistan
"Roma'da evimizde idik. Radyo dinliyorduk. Kara haberleri
öğrenince ne hale geldiğimizi bilemezsiniz. Kalbimizden
vurulmuş gibi olduk. Gazetelerin verdiği bilgi yasımızı
tümüyle artırdı. "Çocuklarım siz kalınız, ben gidip Büyük
Ata'nın kaybı karşısındaki elem ve üzüntülerimi ona kendi
huzurunda belirtmek istiyorum." dedim. İstanbul'a bu amaçla
tamamen özel olarak geldim. Eğer gelmeseydim bu sonsuzluğa
göçen büyük insanın önünde ağlamasaydım, bu sonsuz ayrılığa
katlanamazdım. Ona saygı görevimi yapabilmek için İstanbul'a
geldim. Gelir gelmez saraya gittim. Büyük arkadaşımın tabutu
önünde durdum, eğildim, ağladım. Acım Türk Milleti'nin acısı
kadar büyüktür. Sevdiğim Türk Milleti'ne baş sağlığı
dileğimin sunulmasına aracılığınızı dilerim."
Emanullah HAN
Eski Afgan Kralı
"Büyük Atatürk'ün kaybından dolayı üzüntümüz o derece derin
ve sonsuzdur ki bunu anlatamam. Çünkü Atatürk, yalnız
Türkiye'nin değil, bütün Doğu'nun Atasıydı. Büyük yasınıza
Afgan Kralı ve hükümeti olduğu gibi bütün Afgan Milleti'de
candan katılıyor. Bu içten acımızın bir belirtisi olarak
Türk bayrağının yası devam ettiği sürece, Afgan Bayrağı'da
yarı çekilecektir. Bütün yabancı ülkelerdeki
temsilciliklerine talimat verilmiştir."
Altes Veli Han
Afgan Kralının Amcası
"O büyük insan yalnız Türkiye için değil, bütün doğu
milletleri için de en büyük önderdi."
Emanullah HAN
Afgan Kralı
Almanya
"O, kişisel kazanç ve ün peşinde koşan basit bir dikdatör
değil, gelecek kuşaklar için sağlam temeller atmağa uğraşan
bir kahramandı."
Prof. Walter L. WRIHT Jr.
"Bütün dünya 10 Kasım'da, biz Almanlar'ın da dostluk ve
saygı ile bağlı olduğumuz bir insanın hayatını ve eserlerini
takdirle anmaktadır. Atatürk bir asker olarak, amansız ve
hatta bazı anlarında ümitsiz gözüken bir mücadeleden
muzaffer çıkmış ve sonra da devlet sorumluluğunu üzerine
almıştır. 29 Ekim 1923'te Türkiye Cumhuriyeti'nin ilânı,
onun diplomatik dehâsının bir eseridir. Türk devletinin
demokratik gelişmesini engelleyen, mâziden kalma bazı
gelenek, örf ve âdetlerin değiştirilmesi veya kaldırılması
gerekiyordu. O cesurâne ve azimkârane ideallere sahipti,
yılmak bilmeyen bir yaratıcılıkla eserlerini
gerçekleştirmeğe başladı.... Atatürk, Almanlarla geleneksel,
yürekten ve karşılıklı güvene dayanan ilişkiler kurmuş ve
sürdürmüştür.
Ludwig ERHARD
Batı Alman C. Başkanı
"Atatürk Türkiye'yi tek düşmanı kalmaksızın bırakmıştır. Bu
zamanımızın hiçbir devlet şefinin başaramadığıdır."
Alman Völkischer Beobachter Gazetesi
"Türkiye'nin kendisine hudutsuz bir minnet duyduğu Büyük
Kurtarıcı Atatürk'ün hayatı, Almanya'da olduğu kadar iyi,
hiçbir yerde ne anlaşılacak, ne de takdir edilebilecektir.
Zira Almanya aynı yoldan geçmiştir. Türkiye'ye kabul
ettirilen barış anlaşması, topraklarının hayati kısımlarını
kendisinden koparıp alıyordu. Millî Kahraman Atatürk,
memleketini kurtarmayı ve millî bir geleceğin temellerini
atmayı başardı. Memleketini görüşmelerle ve Cenevre
metotlarıyla kurtaramıyacağına inanarak mücadele yolunu
seçti. Bunda yalnız çelik bir irade ve kuvvet başarısı
olabilirdi. Memleket içindeki eseri, daha az hayranlığa
lâyık değildir. Almanya, ATATÜRK'ün eserine ve mücadelesine
hayrandır. Onda, tarihi eseri, özgürlüğü seven bütün
milletler için bir sembol olarak kalacak kudretli bir
kişilik görmektedir."
Berlin, Alman Ajansı
"Istırap çeken dünyada barış ve esenliği yeniden kurmak ve
insanlığın yalnız maddi değil, manevi gelişmesini sağlamak
isteyenler Atatürk'ün iman verici ve yön göstericiliğinden
örnek ve kuvvet alsınlar."
Profesör Herbert MELZIG
Alman Tarihçisi
"Bugün Kemal Atatürk, yarattığı eserlerle bakıp pek haklı
olarak kendisine başarıya ermiş bir kimse gözüyle bakabilir.
Çünkü Atatürk, herşeyden üstün olarak, Türk Milleti'ne
şimdiye kadar erişmediği bir mutluluk getirmiştir."
Carel Sautman
Alman Gazetesi
"Mustafa Kemal Bey, sorumluluk yüklenmekten korkmayan
doğuştan bir şef idi. 25 Nisan sabahı 19. Tümeniyle
kendiliğinden düşmana saldırmaya karar verdi. O'nu kıyıya
sürdü ve üç ay boyunca kendisine yapılan çetin saldırılara
inatçı ve sarsılmaz bir karşı koymada bulundu. O'nun azmine
tam olarak güvenebilirim."
Liman Von SANDERS
Alman Generali
"Kendisinin tarihi büyüklüğü, eseri olan yeni Türkiye'ye
bakılarak bu günden ölçülebilir. Çelik gibi azim ve gayreti,
uzağı gören akıl ve hikmetle birleşmiş olan bu gerçek halk
önderi ve devlet adamı; Anadolu dağlarının en uzak ve ıssız
köşesindeki köylere bile başka bir ruh aşılamıştır."
Alman, İllustrierte Dergisi
"Onda büyük bir asker, dahi bir devlet adamı ve tarihsel
kişiliğe sahip bir kişi kaybedilmiştir."
Hitler, İnönü'ye Mesajı
"Eğer bugünkü Türkiye, dünya savaşından sonraki Avrupa'nın
herhangi bir memleketinde daha fazla ileri gitmişse, bunun
en büyük sebebini yeni Cumhuriyetin Başkanı'nın dehasında
aramalıdır."
Hans FROEMBGEN
Alman Yazarı
"Atatürk, yeni Türkiye'nin yaratıcısı olduğu kadar ulusunun
eğiticisi ve yetiştiricisi olmuştur. Atatürk, kişiliğinin
kuvvetiyle milletleri içten ve dıştan değiştiren savaş
şefleri arasında özel bir yer tutacaktır. O, yeni
Türkiye'nin yaratıcısı ve kurucusu olmuştur. Yakın doğunun
şimdiki çehresini bu adam tesbit etti."
Alman, Germania Gazetesi
"Şark, tarihin Kemâl Atatürk tarafından yazılmış olan yeni
bir sahifesini açmıştır. Avrupa tarih kitapları vaktiyle
(Barbar) Türklerin Altay Dağları'nın yüksek ovalarından
şarka, garba nasıl akın ederek milletleri ve kültürleri
tahrip eylediklerini hikâye eder. İncil'de ve Ortaçağ
literatüründe Türkler, (Gogve Magog) diye fevkâlede ve
korkunç hayâletler olarak tasvir edilmiştir. Onlar
uyuşturucu medeniyetin buzları içinde bir ateştiler ve Türk
kokusu hâlâ bugün bile dünyanın yarısının uzuvlarında
yaşamaktadır. Şimdi modern ilim, milâttan evvel tarihin
binlerce yıllık perdesini açarak, batmış milletlerin
kaybolmuş izlerini keşfetmektedir. Bu arada birdenbire Türk
ırkını da tarihin aydınlıkları içinde görüyoruz ve onun şark
ile garb arasında nasıl bir köprü kurmuş ve nasıl devletler
ve kültürel yaratmış olduğunu anlıyoruz. Avrupanın birçok
âlimleri bunu reddediyorlar. Fakat, Atatürk'ün hayatı ve
Türk Milleti'nin yeniden uyanış ve kalkınış, Türk
Milleti'nin ruhunun ilk evini henüz yirminci asırda kurmuş
olmadığı kanaatini gösteriyor. Kemâl Atatürk ile yüzlerce
asrın derinliğinden kahraman bir ruh aydınlığa yükseliyor ve
bu ruh, dünyanın esarete düşmüş kısımlarındaki milletlere
hürriyet ve kurtuluş yolunu gösteriyor. O'nun hüviyeti, Nil
sahillerinden eski Çin denizlerine kadar uzanan bir efsane
olmuştur. Bununla beraber O gene milletinin ortasındadır.
Olgun ve kemâle ermiş zekâsıyle, münevver ve ebedi gençliğin
yorulmak bilmez kudret ve ciddiyetine mazhar olan, O, kendi
milleti ve beşeriyet âlemi için beslediği muhabbetle, bir
dâhinin neler yarattığına dair, cihana fevkâlâde heyecanlı
bir sahne seyrettirmektedir."
Profesör Herbert MELZIG
Alman Tarihçisi
"Bir yenilginin uçurumuna düştüğü halde, ilkin neticesiz
sanılan İstiklâl Mücadelesini yapan Türk Milleti, önünde
saygıyla eğilmeden bu satırlara son veremez. Zafer neşesiyle
kendinden geçmiş bir diplomasinin kararını "hayır" diyerek
yırtmak ve yüzlerine fırlatmak örneğini biz Almanlar,
Türklere borçluyuz."
Alman Askeri Dergisi Vissen Und Vehr
"Mustafa Kemâl, hırpılanmış, silahı elinden alınmış olan
milletle elele vererek tarihe yeni bir devir açmak için
mücadeleye atıldı ve mücadelesinde, ruh kudretinin dünya
yüzündeki bütün silahlardan üstün olduğunu ispat etti."
Profesör Herbert MELZIG
Alman Tarihçisi
"Mustafa Kemâl'i yüksek kumandanların çoğuna üstün kılan
nitelik, ölümü küçümsemek ve yiğitlik göstermek bakımından
askerlerine en büyük örnek olmasıdır."
Profesör Herbert MELZIG
Alman Tarihçisi
"Esarete mahkûm edilmiş bir istiklâl hakkını kuvvetle
kazanmış, idam fermanını yırtıp düşmanlarının suratına
fırlatmış adamdır."
Alman Basını
"Atatürk, istiklâl hissini taşıyan bütün milletler için,
ölmez bir semboldür."
Alman Basını
Amerika
"Kemal Atatürk'ün ölümünün 25. Yıldönümünü anma törenine
katılabilmekten şeref duymaktayım. Atatürk bu yüzyılın büyük
insanlarından birinin tarihi başarılarını, Türk halkına
ilham veren liderliğini, modern dünyanın ileri görüşlü
anlayışını ve bir akseri lider olarak kudret ve yüksek
cesaretini hatırlatmaktadır. Çöküntü halinde bulunan bir
imparatorluktan özgür Türkiye'nin doğması, yeni Türkiye'nin
özgürlük ve bağımsızlığını şerefli bir şekilde ilân ve o
zamandan beri koruması, Atatürk'ün Türk halkının işidir.
Şüphesiz ki, Türkiye'de giriştiği derin ve geniş inkılâplar
kadar bir kitlenin kendisine olan güvenini daha başarı ile
gösteren bir örnek yoktur."
John F. KENNEDY
(A.B.D. Başkanı, 10 Kasım 1963)
"Benim üzüntüm iki türlüdür; önce böyle büyük bir adamın
kaybından dolayı bütün dünya gibi üzgünüm. İkinci üzüntüm
ise, bu adamla tanışmak hususundaki şiddetli arzumun
gerçekleşmesine artık imkân kalmamış olmasıdır."
Franklin ROOSEVELT
(A.B.D. Başkanı, 10 Kasım 1963)
"Asker-devlet adamı, çağımızın en büyük liderlerinden biri
idi. Kendisi, Türkiye'nin, dünyanın en ileri memleketleri
arasında hakettiği yeri almasını sağlamıştır. Keza O,
Türklere, bir milletin büyüklüğünün temel taşını teşkil
eden, kendine güvenme ve dayanma duygusunu vermiştir. Ben,
Atatürk'ün sadık arkadaşlarından biri olmakla büyük bir
iftihar duyuyorum."
General Mc ARTHUR
"Kemâl hakkında almış olduğum malûmat çok tazedir. Bu
husustaki bilgilerimi kendisini çok iyi tanıyan birisinden
temin ettim. Sosyalist Sovyet Cumhuriyetleri Birliği
Hükümeti'nin tanınması hakkında Sovyet Rusya Hariciye Nâzırı
Litvinof ile görüşürken kendisine onun fikrince bütün
Avrupa'nın en kıymetli ve en ziyade dikkate değer devlet
adamının kim olduğunu sordum. Bana verdiği cevapta:
Avrupa'nın en kıymetli devlet adamının bugün Avrupa'da
yaşamadığını, bunun Türkiye Cumhurreisi Mustafa Kemâl
olduğunu söyledi." Franklin D. Roozwelt'in bu sözlerine
karşı, Disraeli'nin İngiltere'yi idare ettiği zamandan beri,
Avrupa'da o ırktan gelmiş bütün devlet adamları içinde en
maharetlisi olan Litvinof tarafından söylenmiş olan bu
mütaleânın çok kıymetli olduğunu beyan ettim."
Roozwelt (Franklen D.) 1928
Birleşik Amerika Cumhurbaşkanı
"Geceleyin yüz kişilik akşam sofrası, Avrupa'nın büyük
başkentlerinde verilmekte olan benzeri şölenlerden hiç de
farksızdı. Yalnız Türkiye Cumhuriyeti'nin verdiği şölen
sofrasında kullanılan İkinci Mahmut çağından kalma
(1808-1839) som altın tabak ve takımlar, bu şöleni
Avrupadakilerden daha debdebeli yapıyordu. Mustafa Kemal
hazretleri herşeyden önce tam anlamıyla savaşçı bir komutan,
metin, geniş simalı, derin ve mütekâşif düşünceli, sert ve
canlı sözlü bir zattır. Ancak bu gece tam anlamıyla ince ve
nazik bir devlet adamı, aynı çağda mükemmel bir devlet
başkanı idi. Her elçi kendilerinden aynı ölçüler içinde
iltifat görürler."
General Charles Sherrill
Birleşik Amerika'nın eski Ankara Büyük Elçisi
"Unutmamalıdır ki Kemâl, Dumlupınar'da parlak bir strateji
kabiliyeti göstermiş ve düşmandan çok azlık olan Türk
kuvvetlerinden gereğince yararlanmayı bilmiştir. Dünya
üzerinde istilâ orduları, Yunanlılar'ın uğradıkları büyük
bozgun gibi bir yenilgiyle pek az karşılaşmışlardır."
Charle H. SHERRILL
Eski Amerikan Elçisi
"Lozan'ı o kazandı; son ikiyüz yılda ihtiyar Asya'nın
Avrupa'ya kazandırdığı ilk zafer."
New York Times
"Dünya sahnesinden tarihin en dikkatli, çekici adamlarından
biri geçti."
Chicago Tribune
"Savaş sonrası döneminin en yetenekli liderlerinden biri."
New York Times
"İnsanı teslim alıcı gözlerinde fevkâlade önderlik kuvveti
vardır. Kalın kaşları sakin durmaz. Yüksek, enteklektüel
zirvelere kalkar ve şayanı hayret derecede geniş alnında
derin çizgiler oyacak bir şekilde çatılır. Derisi açık
renkli ve güneşten yanmıştır. Esmer değildir. Saçı sarımtrak
kahve renklidir. Ağzının temiz kesilmiş hatları ve çenesi
kararlarının kesinliğini gösterir. O, tetiktir, hazır
cevaptır, dikkati çekecek kadar zekidir."
Gladys Baker
Amerikalı Gazeteci
"Atatürk'ün ölümünden dolayı Amerika Hükümeti pek çok
üzgündür. Bu kayıp, yalnız Türk Milleti'ne ve sınırların
inhisar etmemiştir. Yayıldığı yerler çok geniştir."
Kordel HALL
Birleşik Amerika Dışişleri Bakanı
"Cihanı hayran bırakan bu Türk, Türkler'in göğsünü Türk
olduklarından, tarihlerinden ve dillerinden dolayı bir daha
kabartmıştır ve Türkiye'nin geleceği için, geçmiş
yüzyılların toplayabildiğinden daha fazla bir kudret
toplamıştır."
General C.H. SHERRILL
Eski Amerika Elçisi
"Mustafa Kemâl, başarılarının çoğunu tükenmek bilmeyen sabrı
sayesinde elde etmiştir."
Charles H. SHERRILL
Eski Amerika Elçisi
"Ülkesine bağlılığı, kendisine bütün dünyanın saygısını
kazandıran Atatürk."
F.D. ROOSEVELT
A.B.D. Cumhurbaşkanı
"Atatürk'ün birçok insanların başarmaya maddeten muktedir
olamadıkları işleri başarmada gösterdiği azim ve cesarete ve
ortaya koyduğu esere bütün Amerika hayrandır."
Amerika Basını
Arnavutluk
"Atatürk, yüzyılımızın en seçkin simasıdır. Filozofların
çeşitli metafizik anlamlar vermiş ve şairlerin en güzel ve
en yüksek sözlerle tasvir etmiş oldukları ideale, O, realist
sesi ile can vermiştir. O, sözleri uygulamaya çevirmiştir ve
büyük uygulamanın dili kendisindedir."
Demokratia Gazetesi
"Bütün Türk Milleti yastadır. Çünkü yeni Türkiye'nin
yaratıcısı olan eşsiz şefini kaybetmiştir. Atatürk, pek kısa
zamanda memleketinin çehresini tamamen değiştirmiş, eski
Türkiye'den modern bir devlet çıkarmıştır. Türk Milleti
kendisine maddi ve manevî refahına borçludur. Arnavut
Milleti, bu büyük ve acı kayıptan dolayı Türk Milleti'nin
duyduğu acıya katılmaktadır."
Stipsi Gazetesi
Avusturya
"Eşsiz inkilâplarla Gazi'den milletine geçen büyük irade
kuvveti uzun yıllar süregelecek bir gelişme ve olgunluğu
birkaç yıl içinde gerçekleştirmiştir. Ve anlaşılmıştır ki
Gazi'nin kendisine olan inancına, Türk Milleti Lâyıktır."
Nobert Von BİSCHOFF
"Büyük düşüncelerin adamı.... bir devlet mimarıydı."
Neue Freie Presse, Viyana
"Atatürk'ün hareketlerinden asabi oldukları belli olmuyor.
Hareketlerinde ademi ittirad ve âhenksizlik gösterenler
asâbidir. Halbuki, Atatürk'ün hareketi kesin, belli ve
bilinçlidir. Her hareketini bilerek yapıyor. Kendisiyle
konuştuktan sonra, "Sâdi"nin bir beytini hatırladım. Bunu
bir Türk dostumdan işitmiştin, size söyliyeyim: "Birşeyi
bilen ve bildiğini bilen kimse, şerefinin atını evrenin
kubbesi üzerinde sıçratabilir." Şunu gözönünde tutmak
gerekir. Ben herşeyden önce dış biçim adamıyım. Böyle
olmasaydım, heykelci olmazdım. Binaenaleyh intiabımı bu
bakımdan söyliyeceğim. Çünkü yalnız biçimdir ki bana,
karşımdaki insanın özüne işlemek imkânını verir. Doğaldır ki
hareket bütünler. Diyebilirim ki Atatürk biçim ve hareketine
göre, olağanüstü bir insan, fakat bu olağanüstünlük,
Nietsche'nin ki gibi değildir. Nietcshe hasta idi. Atatürk
öyle bir insandır ki, hayalî değildir. İstediğini bilir,
bildiğini yapar, yapamayacağı birşeyi de istemez."
Avusturyalı Heykelci KRIPPEL
Belçika
"Atatürk'ün ölümü, yalnız Türkiye için değil, bütün dünya
için de derinliği ölçülemez bir kayıptır."
Belçika'nın eski Ankara B. Elçisi
"Atatürk, şecaat ve kabiliyetin en büyük semboliydi. O,
yirminci asrın en büyük gerçeğini yaratan adamdır."
Kopenhag-Nasyonal Tidende
"Ankara'da bulunduğum zaman Güneş'e bakar, fakat bu Güneş'i
ufukta değil, Çankaya'da görürdüm. Samimiyetle diyebilirdim
ki, hakiki Güneş, Çankaya'daki Güneş'ti. Atatürk'ün acı
kaybı dünya için büyük bir kayıptır. O'nun yüksek dehâ ve
azimkâr karakterine karşı büyük bir hayranlık besliyen
Belçika Kralı, bu duygularını eylemde de göstermek için
beni, Büyük Ölü'nün cenaze töreninde bulunmaya memur etti.
Bütün Belçika'lılar, yasınıza içtenlikte katılıyorlar.
Mebusan Meclisi'nde Atatürk'ün anasını anmak için yapılan
gösteri bunun bir delilidir."
De RAYMOND
Belçika'nın Eski Ankara Elçisi
"Mustafa Kemal, memleketi için herşeyin kaybolmuş göründüğü
bir zamanda olağanüstü bir kalkınma gerçekleştirmiştir."
Henri LİEBRECHT
"Türkiye'nin uluslararası ünü, prestij ve otoritesi
durmaksızın yükselmiştir. Milletine bu kadar az zamanda bu
ölçüde hizmet edebilen tek devlet adamı Atatürk'tür."
Libre Belgique Gazetesi
"Reformcu ihtirasını millî toprağa hasretmiş lider."
Camille Huysmans
Belçika Milli Meclisi Başkanı
Bulgaristan
"Savaş sonrası Avrupa'sının en dikkati çekici simalarından
biri kayboluyor. Büyük Asker, cesaretli ıslahatçı ve
müstesna devlet adamı "Atatürk" adını haklı olarak taşımış
olan adam artık yaşıyanlar arasında değildir. Yeni
Türkiye'nin tarihi son onbeş yıl içinde, O'nun adına
ayrılmaz bir surette bağlıdır. O, Osmanlı imparatorluğu'nun
en tehlikeli anlarından birinde politik sahnede gözükerek
memleketin enerjisini canlandırmayı ve millî gelecek için
iman ilham etmeyi başarmıştır. O anda devletin var olması
söz konusuydu ve Türk Milleti yenilmişti, ümitsizlik içinde
bulunuyordu. Görevi kolay değildi. Uzun ve çetin bir
savaştan sonra, Türk topraklarının üçte ikisi yabancı
askerler tarafından işgal edilmişti ve kendisi iki cephede
savunmaya mecbur bulunuyordu: Dışta düşmanla, içte
Sultan'la... Atatürk, verdiği örnekle hepsi kendi
fikirlerine bağlı genç ve enerjik devlet adamı, asker,
yönetici ve bilgin yaratmıştır. Dost ve komşu Türk
Milleti'nin bu kayba cesaretle katlanmasını ve rahmetlinin
arkadaşlarının da, milletlerin hissiyetinde bu büyüklükte
dâhi bir devlet adamının ve büyük ıslahatçının kaybından
sonra meydana gelmesi normal olan zorlukları yenmelerini
dileriz."
B. PAVLOF
Ankara Orta Elçisi
"Hiçbir memleket, yeni Türkiye'nin Ata'sı tarafından
başarılan kadar güçlü, hızlı ve kökten bir yenilik hamlesine
erişmemiştir."
Bulgar Dness Gazetesi
"Hiçbir memleket, Yeni Türkiye'nin Ata'sı tarafından
başarılan yenilik kadar çabuk ve o kadar derin bir yenileşme
görmemiştir. O, her tarafta dâhi bir asker, müstesna bir
ıslahatçı ve yurdun kurtarıcısı olarak bilinmektedir. Bu
derecede insanlar, yüzyıllar içinde yalnız bir defa görülür.
Şimdiki Türkiye'nin tarihi bu müstesna devlet adamının
tarihidir."
Dness Gazetesi
"Atatürk'ün büyük, şan ve şerefle dolu ismi Ankara
kayalarının üzerinde, unutulmaz günlerin bir anısı olarak
silinmez kalıyor. Burada bu toprak üzerinde, bizim
yanıbaşımızda çok büyük ve çok kudretli bir adam, bizim
çağdaşımız olarak yaşamıştır. Düşman ordularının istilâsını,
bir yıldırım darbesi gibi defetmek, barış anlaşmalarını bir
kılıç darbesiyle yok etmek, Halife'nin yüzyıllık taht ve
tacını bir yumruk darbesiyle ortadan kaldırmak, memleketi
islâh etmek ve sonra ümitsiz hale düşmüş olan bir milletin
millî ihtirasını uyandırmak, modern ve uygar bir devlet
yaratmak... İşte gözlerimizin önünde cereyan eden ve büyük
bir kısmı itibariyle Kemâl Atatürk'ün şahsi eseri olan
mucizeler bunlardır. Buna dayanarak, Gladston gibi, şunları
söylemekte haklıyız: "Dünya, bu derece müstesna olan bu
adamın ölümünden sonra artık eskisi kadar enteresan
değildir." İşte milletinin Ata'sı, kılıç, fikir, kalp ve
irade adamı olan Atatürk budur. Milletinin bu büyük evlâdı,
aynı zamanda yirminci yüzyılın da büyük bir yurttaşıdır."
KOJUHOF
"Osmanlı İmparatorluğu'nun vücudu merhametsiz bir surette
kesmekte olan cerrahların bıçağını çekip alan Mustafa Kemâl
olmuştur. Milli enerjiyi harekete getirdi ve milletin
iradesini canlandırdı. Yoldan çıkmış olan ve karşı koymaya
gücü yetmeyen hükümet merkezini terkederek milletin hayati
kuvvetlerini aramak ve daha sonra Sakarya'da yenecek olan
silâhı tavlamak üzere Anadolu'ya geldi. Bununla beraber,
silâh zaferiyle yetinmiyordu. Türkiye'yi kurtarmak, hattâ
büyük ve zengin etmek, onun kültür düzeyini yükseltmek
istiyordu. Bütün milleti için kahramanlığının ve insan
erdemlerinin sembolü olan O, değerlerinden daha az müthiş
olmıyan bir mücadeleye başladı. Millî ve sosyal inkılâp
savaşı... İşte onbeş yıldır devam eden ve en büyük
başarılarla taçlanan inkılâp bu inkılâp idi."
MEÇKAROF
"Büyük ölünün önünde eğilmeye ve yüksek bir kumandan, eşsiz
bir inkılâpçı ve devlet adamı olarak tanıdığım Büyük
Şef'inize son saygı görevimizi yapmaya gidiyoruz. Atatürk'ün
vakitsiz ölümü, dünyanın her tarafında olduğu gibi,
Bulgaristan'da da büyük üzüntü uyandırmıştır. Hiç şüphe
yoktur ki, O'nun hayata gözlerini yummasıyla insanlık, yeri
kolay kolay doldurulamıyacak büyük bir adam kaybetmiştir."
General DASKALOF
Çekoslovakya
"Atatürk'ün şahsında, yeni Türkiye'ye ruh veren bir adam
kaybolmuştur. Bu derece yüksek yaratılışta bir adama sahip
olduklarından dolayı Türklere gıpta ediyoruz. Çünkü biz de
bugün, Mustafa Kemâl'in dünya sahnesinde göründüğü zamandaki
Türkiye'nin vaziyetine benzer bir mevkiide bulunmaktayız.
Atatürk Türkiye'yi İngiliz parlâmentarizm modeli üzerinden
bir devlet yapmış ve memleketine kuvvetli bir sanayi
yaratmıştır. Özetle, Atatürk modern Türkiye'nin
yaratıcısıdır. Türkiye, Müslümanlık âleminde bir mucize
manzarası arzetmektedir. Türkler ilelebet Atatürk'e minettar
kalacaktır."
Çeşka Slova Gazetesi
"Atatürk, arkasında, geleceğinden emin bir devlet
bırakmıştır."
Çekoslovakya
"Atatürk, arkasında geleceğinden korkmayan kuvvetli bir millî
devlet bırakmıştır."
Çekoslovak, Bohemia Gazetesi
ÇİN
"Mustafa Kemâl yeni Türkiye'nin kalbidir. Eski, yıpranmış bir
toplumdan yepyeni, güçlü bir millet yaratmış, eşsiz
kişiliğiyle kendini herkese saydırmış, enerjisiyle herkesi
kendine inandırmıştır."
Ma Shao-Cheng
Çinli Yazar
"Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemâl Atatürk'ün
ölümünün 25. Yıldönümü münasebetiyle, ülkem ve milletin
adına, ülkesini özgürlük ve demokrasiye kavuşturmak uğrunda
mücadele ederek başarı kazanan Büyük Türk Önderi hakkındaki
engin duygularımı ve hayranlığımı iletmek isterim.
Atatürk'ün hayatı ve eseri sadece Türkiye için değil, fakat
dünyanın bütün özgür milletleri için bir ilham kaynağı
olmakta devam edecektir."
Çang Kay ŞEK
"Biz Çinliler, hepimiz bu yasa katılıyoruz. Zira büyük bir
milletin, çok sevilen Büyük Ata'sının ölümü, yalnız Türkiye
için değil, aynı zamanda bizim kıtamızda ve bütün dünyada
büyük bir boşluk bırakmaktadır."
Çin Basını
"Atatürk, bütün Asya kıtasının Ata'sıdır."
Çin
Danimarka
"Atatürk, ömrünün en mükemmel çağında ve işbaşında iken
ölmüştür. Fakat O'nun hayatındaki eseri, tarihte
kahramanlığın çift destanı olarak yaşıyacaktır. Eserini O,
bir savaşçı ve bir de devlet adamı olarak meydana
getirmiştir. Kılıç sayesinde iktidar mevkiini kuranların bir
çoğundan tamamıyle farklı olarak O, zaferi kazandıktan sonra
kılıcını çekmiştir. Atatürk'ün askerlik eserini iyice
anlayabilmek, lâzımdır: Yıkılmış bir devlet, bozguna uğramış
bir ordu, bitkin ve umutsuz bir millet! Buna rağmen Atatürk,
karşısına çıkarılan bütün orduları ezdikten sonra, Lozan'da
1923 Haziran'ında yenilmişlere millî Türkiye Devleti'ni
dikte etmiştir. Atatürk, hudutlarını çizmiş olduğu
Türkiye'nin O'na öncekinden daha büyük görevler
yükleyeceğini kavramıştı. O, arkasında batılılaşma modern
bir devlet bırakmıştır. Şapka giymek, Arap harflerini atıp
bizzat öğretmenliğini yaptığı yeni Türk harflerini kabul
etmek gibi tamamiyle zevahirden sanılan yenilikler,
Türklerde ezelden beri var olan savaşçı ruhu bugün de
yaşamakta olmasına rağmen, kurulan yeni devlet barış
politikasının en sağlam dayanağı olmuştur. Atatürk, Montrö
ve Hatay sorunlarını çözmüş, memleket içinde enerjik bir
surette ıslahat yapmış, endüstri ve demiryolları kurmuştur."
Berlinske Tidence Gazetesi
"Türkiye'nin Şefi Atatürk, bütün devletlerin hiç
beklemedikleri bir şeyi gerçekleştirmiş ve hasta adam diye
anılan Türkiye'den güçlü kuvvetli bir memleket yaratmıştır."
Social Demokraten Gazetesi
Finlandiya
"Atatürk'süz Türkiye, büyük bir devlet olamazdı."
Finlandiya
"Atatürk, olağanüstü nitelikte bir devlet adamı, savaş
sonrası dünya tarihinin en önemli simalarından biri idi.
Atatürk olmasa idi, yeni Türkiye var olamazdı."
Fin. Hufvud Stadbladet Gazetesi
"Büyük Atatürk'ün ölümü Finlandiya'da derin ve genel bir
üzüntü uyandırdı. Türk inkılâbını büyük bir ilgi ile izleyen
Finlandiyalılar, aynı soydan bir kardeş millet sıfatiyle
büyük Türk Milleti'nin büyük acısına katılırlar."
Onnı TALAS
Finlandiya Heyeti Başkanı
Fransa
"Atatürk iyi kalpli, insan bir adam, Türk Milleti O'nun
kişiliğinde kendini buluyor. İnsanlığın bütün belirtileri
O'nda kendini hemen gösteriyor."
Fransız Gazetesi Noelle
"Eğer savaşı kazanmış ve daha da kazanacaksa, O, barışı da
yapacaktır. Sözüme inanın ve sizlere önceden haber vereyim
ki, O bunu iyi yapacak, herkesin düşündüğünden daha ek...siz
ve şimdiye kadar kimsenin ulaşamadığı bir başarı ile
yapacak."
Claude FARRERE
Fransız Yazarı
"Atatürk'ün kendine özgü dehasının asıl belirdiği nokta,
milletinin canlılık ve çalışmalarını tehlike geçtikten sonra
da görmesi, yapıcılık, zevkini devam ettirmesi ve bu yeni
görevlerin her birine, karşı konulmaz bir çekicilik
verilebilmesidir. Bunun mantıkla açıklanmasına imkan yoktur;
bu O'nun şahsi sırrıdır."
Fransız Gazetesi Maurice Pernot
"Eski Osmanlı imparatorluğu bir hayal gibi ortadan
silinirken, millî bir Türk Devlet'nin kuruluşu, bu çağın en
şaşırtıcı başarılarından birisidir. Mustafa Kemâl, yüce bir
eser ortaya koymuştur. Türk milliyetçiliğinin zaferi bütün
Asya'da meyvesini vermiş ve Kemalizm'in parlak başarısı
bütün sömürgeler için bir örnek olmuştur."
Maurice BAUMANT
Fransız Profesörü
"Çok büyük bir adamdı... bir siyasi dahiydi."
Excelsior Gazetesi
"Birgün bana dedi ki, çok güçlü ülkelere bağlı küçük
milletler vardır. Gelecek, birincilerden çok bu milletlere
aittir. Bu cümleler aklıma yerleşti. Çünkü bunlar, ölümünün
öncesinde, Yakın Doğu'nun en bilinçli, en uyanık, en
güvenilir adamı olarak beliren Atatürk'ün üstün başarılarla
dolu yaşamının derin anlamını göstermektedir."
Bir Fransız Gazeteci
"Hayatını memleketinin şanlı canlanmasına hasretmiş olan
ateşli vatansever ve büyük devlet adamının kaybolduğu şu
anda Türkiye'nin yasına derin bir hisle iştirak etmekteyim.
Kan dökülerek ve barışçı yollardan tahakkuk eden bu görevi
Türk Milletine samimi dostluk bağları ile bağlı milletlerine
geçecektir. Bugün Türkiye Cumhuriyeti'nin mâruz kaldığı bu
kaybı Fransız Milleti en derin teessürleri ile
hissetmektedir."
Alber LEBRUN
Fransa Cumhurbaşkanı
"Kemâl Atatürk, idealist bir adamdır. Ortaya mesut eserler
koymuş olmasının sebebi, büyük prensipler tutarak,
ihtiraslarına sınır çizmesini bilmiş olmasıdır."
Şarl De Şambron
Fransız Diplomatı
"Dünyanın, çağdaş, en büyük kişilerinden biri."
Le Jour-Echo de Paris
"Atatürk'ün yurt kurtarıcısı olduğunu, milletlerin en
vefalısı olan Türkler asla unutmayacaklardır."
Fransız Gazetesi Noell Roger
"Karşımdaki bu büyük adamda, keşfettiğim bu büyük meçhulde
maharet ve karakter o kadar iyi işlenmişti ki, sözlerinde
hiçbir şüphe aramazdı."
Claude Farrer
Fransız Yazarı
"Yüzyıllardan beri müstebitlerin boyunduruğu altında
uyuklayan yaşlı Türkiye, O'nun çabalarıyla uyandı ve gözleri
inkılâpların ışığıyla kamaştı."
Jean Laubespin
Fransız Gazetecisi
"Bugünün Türkleri, yüzyıllar önce Avrupayı titreten canlı
millet durumuna erişmiştir. Ve bu akşam o büyük ölünün
başında bekleyen Türkiye, güçlü ve dipdiri Türkiye'dir."
Pierre Dominique
Fransız Gazetecisi
"Asırları aşan adam!..."
Fransa, Paris Basını
"Ani olarak, fosfor olarak ışıldayan ve yine birdenbire kendi
içine dönen garip bakışları vardı. Kuvvetli kişiliği, her
şeyi kavrayışındaki süratle, el hareketleriyle kendini belli
ediyor. Çok berrak olan sesi tartışması sırasında çelik gibi
çınlıyordu. Mustafa Kemal gerçekten genç, temiz, candan
inanmış, milletini yönetmek için yaratılmış bir insandır."
Mme. B.G. Gualis
Fransız Gazetecisi
"Akıllı ve barışçı yöntemlerle gerçekleştirdiği eseri
halkların tarihinde izlerini bırakacaktır."
Albert LEBRUN
Fransız Cumhurbaşkanı
"Mevcut rütbelerin hepsini kaldırdığı bir memlekette, bu
adam, bütün rütbeleri, kazanmıştır. O memlekete, bulabilecek
en şerefli isim O'na verilmiştir."
Mercel Sauvage
Fransız Gazetecisi
"Kemalizm hızlı gelişme yolunu keşfetti ve isbat etti ki,
yalnız bir kuşakta disiplinli bir eğitim ile halkçı büyük
bir uygarlık geliştirebilir. Bu, insanlığa denenmiş bir
felsefe örneği olarak sunulabilir. Kemalizm yüzyıllara
sığabilecek işleri on yılda tamamladı."
Gerrad Tongas
Fransız Yazarı
"Atatürk öldü. Barış kubbesinin Doğu sütunu yıkıldı. Artık
evrende barışı kimse garanti edemez. Nitekim Avrupalı devlet
adamları; O'nun 1930'da yaptığı uyarı ve tavsiyeleri
dinlememiş ve dünyayı 1939 yılında ikinci büyük savaş
felâketinin içine sürüklemişlerdir."
SANERWIN
Fransız Gazetesi
"Çelik mavisi gözlerini, tabiatın güzel aydınlığına yummuş
olan, taibatın ne kadar üstünde bir adamdı."
Paris-Flgaro
Hindistan
"Kemâl Atatürk, gençlik günlerimde benim kahramanımdı. Biz o
zamanlar kendi bağımsızlık hareketimizle uğraşıyorduk. Ben
ve arkadaşlarım tutuklanmıştık. Kemâl Paşa'nın Türkiye'yi
yabancı egemenlik ve nüfusundan kurtarmak için giriştiği
çaba ve mücadeleyi hapishanede izliyorduk. Büyük zaferin
haberini hapishanede duyduğumuz zaman buna nasıl sevinip,
nasıl kutladığımızı unutamam. Sonraları onun inkılâplarını
okuduk. O zaman bizlerin bu inkilâpların bir tekini bile
değerlendirmesi imkânsızdı. Kemâl Paşa'nın giriştiği bu
çabayı takdirle karşıladım. O'nun dinamizmi, yılmak ve
yorulmak bilmezliği insanda büyük bir etki yaratıyordu. Çok
istediğim halde onu ziyaret etme fırsatını bulamadım. Bunun
için çok üzgünüm. O, Doğu'da modern çağın yapıcılarından
biridir. O'nun en büyük hayranları arasında bulunmaya devam
ediyorum."
Pandit NEHRU
Hindistan Başbakanı
"Savaşın, yarattığı, saygıdeğer kişiler arasında ve savaş
sonrası Avrupa'da etken olan güçlerarası dengede, Kemâl
Atatürk hepsinden daha çok yapıcı ve yaratıcı olmuştur.
Askerlikteki büyük başarısı ülkesini yabancı işgalinden
kurtardı. Bir sürü yenilgi ve boyun eğmeden sonra, yorulmak
bilmez ve becerikli diplomasisi Türkiye'ye, Avrupa'da hatırı
sayılır milletler arasında yer kazanmak başarısını sağladı.
Aynı zamanda ona her türlü aşağılanma ve tehdidi aşmak,
Türkiye'nin de sadece haraca bağlı ve ikinci sınıf bir
devlet olmasını engellemeyi sağladı."
Bir Hintli Lider
"Diğer diktatörlerin ya da liderlerin aksine Kemâl Atatürk
siyasal ve sosyal görüşlerini Türklere ya da kendisiyle
ilişkiye geçenlere zorlamadı. En büyük isteği, reform
taslaklarını halkıyla tartışmaktı; çünkü inandırarak reforma
inanıyordu ve Türkleri görüşlerinin sağlıklı olduğuna
inandırmaya çalıştı. Kemâl Atatürk, övünmeyi ve tehdidi
sevmiyordu."
Palestine Post
Hollanda
"Çağımızda, uzak görüşlü, cesur, siyasî, sosyal ve ekonomik
reformlarla Türkiye'yi, bugünkü modern Cumhuriyet haline
getiren Kemâl Atatürk'tür. Aynı zamanda bugün Türkiye'nin
Avrupa Ortak Pazarına girebilecek düzeye gelmesini sağlayan
modern ekonominin temelini hazırlayan da yine O'dur.
Atatürk, kişiliğiyle, sorumluluk duygusu ve medeni
cesaretiyle örnek olmuştur. Bu meziyetlerin,
vatandaşlarınızın birçoğunda da var olduğunu gözlemiş
bulunuyorum. Atatürk ve arkadaşları, Türkiye Cumhuriyeti'nin
kuruluşundan bugüne kadar elde ettiği itibarın temelini
atmışlardır. Kemâl Atatürk'ün dediği gibi, Türk Milleti,
durmadan ve korkmadan uygarlık yolunda ilerlemeye hazır ve
kararlıdır. Ben de ilerlemenin ekonomik kuvvet ve zenginlik
alanında da aynen gözlendiğini eklemek isterim."
LUNS
Hollanda Dışişleri Bakanı
Irak
"General Mustafa Kemâl'in Atatürk adı ile adlandırılması,
kendisinin Osmanlı İmparatorluğu'nun Birinci Dünya Savaşı'nı
kaybetmesinden sonra, Türk Devleti'nin onurunu kurtarmak
amacıyla atılmış olduğu cüretkâr savaştan sonra, yeni
Türkiye'nin kalkınmasının Ata'sı olduğunu gösterir. Yirminci
yüzyıl tarihinin Atatürk'ün şahsına önem verilmesi kadar
doğal bir şey olamaz, zira Atatürk milletinin yenilgisini
zafere, çöküşünü yükselmeye, gerilemesini ilerlemeye
çevirmek yolunda yurt görevinin kendilerine yükletmiş olduğu
ödevleri yerine getirmek için, durumu memleketleri lehine
çevirmeye hazır bulunan cesur subayların canlı bir
örneğidir. Modern Türkiye'nin doğulu olmaktan fazla
batılaşmasına kararlı bulunması her ne kadar Atatürk'ün iş
programının en belirli niteliğini meydana getiriyorsa da
memleketini yüzyılın gerekleriyle bağdaşacak siyasal bir
düzene kavuşturmak, ekonomik, sosyal ve kültürel yönlerden
kalkındırmak uğrunda Atatürk'ün sarfetmiş olduğu çabaların
değeri inkâr kabul etmez bir gerçektir."
Abdülsselâm ARİF
"Atatürk bir çocuk bırakmadı, lâkin kendisine daima (Sen
babamsın, hayatımın sebebisin, velinimetimsin, senin adın
gönüllerimizde daima sevgi ve takdis ile yaşayacaktır.)
diyecek bir büyük millet bırakmıştır."
Irak-Elâlem Elarabi'den
Japonya
"Şaşırtıcı ve çekici bir kişi. Asker olarak büyük, fakat
devlet adamı olarak daha büyük."
Japon Times, Tokyo
"Yüzyıldanberi Küçük Asya'nın çıkardığı en büyük lider."
The Japan Chronicle, Kobe
"Cumhuriyetin kuruluşundan beri Türkiye'nin dış ve iç
politikasının özelliğini oluşturan alışkanlıkları yıkan
gerçekçilik, onun orijinal dehasının ürünüydü (...)
Atatürk'ün ölümü sırasında Türk dış politikasının ana amacı,
Yakın Doğu'da, Balkanlar'da ve Batı Asya'da barış ve
istikrarı korumak, bu bölge milletleri arasındaki anlayışı
pekiştirmekti. Bu amaç onları, Avrupa'nın parçalanmak
tehlikesi içinde bulunduğu "ideolojik" cepheler" in birine
veya diğerine katılmaya zorlamaktan kurtaracaktır."
Japon Basını
"Modern Türkiye'nin kurucusu ve ilk Cumhurbaşkanı Mustafa
Kemal Atatürk'ün ölüm yıldönümü münasebetiyle Cumhuriyet
gazetesi aracılığıyla insanlığın bu büyük liderlerine derin
saygılarımı sunar ve Türk Milletine en içten selâmlarıma
gönderirim. Japonya'da Atatürk, Birinci Dünya Savaşı sonrası
felâketlerinden Türkiye'yi kurtararak büyük zafere ulaştıran
kahraman ve Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkıntılarından yeni
Türkiye Cumhuriyeti'ni yaratan büyük bir devlet adamı
olarak, çok iyi tanınmaktadır. Bilhassa Atatürk'ün Türk Dil
İnkılâplarının gerçekleştirilmesini sağlamak yolundaki
gayretlerine karşı büyük bir hayranlık duymaktayız."
İKEDA
Kanada
"Kemal Atatürk'ün ölümünün 25. yıldönümü olan 10 Kasım günü
Türkiye Cumhuriyeti, kurucusu ve ilk Cumhurbaşkanı'nın
manevi huzurunda saygı duruşunda bulunacaktır. Bu
münasebetle Kanada hükümeti adına Türk Milleti'ne, bu büyük
devlet adamının anısı önünde saygıyla eğildiğimizi bildirir,
Türkiye Cumhuriyeti'nin geleceği için başarı dileklerimizi
sunarım."
Lester B. PEARSON
Lübnan
""Büyük adamlar, kuşaklarının başındadır. Türk Milleti'nin
başındaki büyük ve dahi Atatürk, politika ve savaş
alanlarında yılmayan büyük ve yurtsever bir insandı. O'nun
çevresinde toplanan kahraman Mehmetçiklerle, parçalanmış
olan memleketi birleştirdi ve ümitle yaşıyan millete
mucizeleriyle zaferler kazandırdı. Kahraman Atatürk,
milletlerin kurtuluşlarına kendilerini adamış olan
kurtarıcıların ve onları ıslah eden kişiler ve milliyetçi
adamların bir sembolü olarak daima yaşıyacaktır. Türk
Milleti, Büyük Ata'yı saygı ile anarken, Türkiye dostu
memleketlerde O'nun ismini anlayış ve takdirle, daima
kahraman ve fedakâr Ata olarak anacaklardır."
KEREMA - 10 Kasım 1963
Lübnan Başbakanı
"Kelimenin tam anlamıyla bir yapıcı ve yaratıcı olan Atatürk,
dünya haritasında memleketine yepyeni bir sınır çizmiş, onu
yaşatmak için gereken kaynakları bulmuş, savunma için
silâhlandırmış, ona ayrıca bir dil ile bir de alfabe
sağlamıştır. Bütün bunları 1923'ten 1938'e kadar, son derece
başarıyla yapmıştır. Memleketi yabancı ihtiraslarına karşı
sağlamlaştırmıştır. O yabancılar ki savaştan galip çıkmışlar
ve her istediklerini yaptırabilecek bir kuvvete sahip
bulunmuşlardır. İşte Boğaziçi kıyılarında bir saray odasında
gözlerini hayata ebediyen kapıyan bu rehber, tarihin her
devresi için insanlığın bir mucizesidir."
Loryan Gazetesi - Beyrut 1938
"Bütün dünyayı baştanbaşa sarsan bu büyük ölünün hayatını
tasvire imkân yoktur. Atatürk, dünyanın çok nâdir
yetiştirdiği dâhilerderdir. O, bütün bir tarihin seyrini
değiştirmiştir. Dünyanın en şerefli diktatörü önünde saygı
ile eğilir ve eşsiz bir acıya uğrayan Türk Milleti'ne derin
başsağlığı dileklerimizi sunarız."
Ennehar Gazetesi - Beyrut 1938
"Sultanları kovan, orduları tarümar eden, Çanakkale
kahramanı, Sakarya'nın yaratıcısı Mustafa Kemal öldü.
Türkiye'yi yoktan vareden, onu, en kuvvetli devletler
düzeyine çıkartan; vatanı kölelikten özgürlüğe, horlanmaktan
şerefe ...üren Atatürk öldü. Zulmün en büyük düşmanı, ebedi
Kemalizm rejiminin ilâhı öldü. Adı anılınca önünde her
kahredici başın eğildiği Gazi öldü. Kalblerimiz bu büyük acı
karşısında titriyor."
Ebabil Gazetesi - Beyrut 1938
"Atatürk'ün ölümü, yalnız Türk Milleti için değil,
benzerlerine çok muhtaç olan bütün doğu milletleri için de
en büyük kayıptır."
Beyrut - El Ehram
"Dünyanın çok nadir yetiştirdiği dahilerdendir. Dünya
tarihinin gidişini değiştirmiştir."
An Nahar, Beyrut
Macaristan
"Budapeşte, 20 (a,a) - Macar ajansı tebliğ ediyor: Başvekil
İmredi, Atatürk'ün cenaze törenini yapılacağı 21 Kasım
Pazartesi gününü Macaristan'ın millî yas günü sa... bütün
memlekette resmi binalara siyah bayraklar çekilmesini
emretmiştir. Harbiye Nazırı ve Budapeşte Belediye Reisi de,
askeri binalar ve belediye binaları için aynı kararı
almışlar ve Belediye Reisi ayrıca, halkı da siyah bayrak çek
meye dâvet etmiştir."
Namzetti Ujsang Gazetesi
Budapeşte-1938
"Modern devlet adamları arasında, yeni Türkiye'nin şefi
yüksek bir yer tutmaktadır. Görevi Türk tarihinde en nazik
olanlardan biri idi ve bunu şayanı hayret bir şekilde
başarmaya muvaffak oldu. Bu hayret verici başarı,
mücadelerle çelikleşmiş olan karekter ve sarsılmaz iradesi
sayesinde mümkün olmuştur. Ölümü, Türkiye'nin sarsılması
demek olmıyacak, zira bütün genç nesil, şefi tarafından
çizilen yolu iman ve şevkle takibetmektedir."
Ujmagyar Gazetesi
Budapeşte-1938
"Yüzyılımızda, "olmayacak hiçbir şey yoktur" şeklindeki
tarihi gerçeği isbatlayan ilk adam olmuştur."
Eski Ujsag. Macaristan
Mısır
"Çağının, belki de tüm tarihin en olağanüstü kişilerinden
biri"
Egyptian Gazete, Kahire.
"Türkiye'yi kulluktan kurtaran, istilacılara karşı saldırma
ateşi yakan, savaş alanlarında ona başbuğluk edip kurtuluş
kıyısına çıkaran adam öldü (...) Esaret antlaşmalarını
yırtan, devletlerin kararlaştırdıklarını tanımayan,
milletleri saygı göstermeye zorlayan, milletinde o saygınlık
mevkiine çıkartan, diğer milletlere saydırtan adam öldü."
MISIR
"Atatürk öldü, o, milletin atası ve son asırların
yetiştirdiği en büyük adamdı." "Mustafa Kemâl, kurduğu
eserin semerlerini gözü ile gördü. Vazifesini tamamladı.
Dünyadan muvaffak ve muzaffer olarak çekildi."
Mısır-Elehram
"Türkler, Atatürk'ü olağanüstü bir tutkunlukla seviyorlar.
Bursa'ya giderken trende rast geldiğim bir çocuğa İstanbul
veya Ankara'dan hangisini sevdiğini sordum. Çocuk Ankara'yı
sevdiğini söyledi. Nedenini sorduğumda: "Ankara'da Atatürk
bulunduğu için.." cevabını verdi."
Mısır, El Bela Gazetesi
"Milletin kendisini can yerine koyduğu, her emrine baş
eğdiği, iradesi geri dönmeyen, büyük ıslahat yapan,
milletini ilerlemelere süren adam öldü. Andlaşmaları yırtan.
Devletlerin kararlaştırdıklarını tanımayan, milletleri
hürmet ettiren, milletini de o ihtiram mevkiine çıkaran,
diğer milletlere saydıran adam öldü."
Mısır Elehram
Norveç
"Atatürk, tarihte, memleketinin en büyük adamlarından biri
olarak kalacaktır. Türkiye iyileşmiştir ve yeniden
kuvvetlenmiş olarak Atatürk'ün eserine devam etmek hususunda
en uygun imkânlara sahiptir."
Le Morgen Bladet Gazetesi
Oslo, 12 Kasım 1938
"Atatürk, Türkiye'yi yeniden yaptı. Ve emin bir yol üzerinde
ileri yürüyüşüne devam eden bir memleket bıraktı."
Monges Handels Gazetesi
Oslo, 12 Kasım 1938
Polonya
"Atatürk yeni Türkiye'yi kılıcı ile meydana getirmiş ve
dehâsı ile düzenlemiştir. O'nun yaratıcı ruhunun ve ateşli
yurtseverliğinin harekete geçmemiş olduğu hiçbir alan
yoktur. Eski Türkiye'nin bütün felâketlerinin kaynağı
Osmanlı Devleti'nin içişlerine yabancı devletlerin
karışmalarına izin veren Sultanlar rejimi olduğunu anlayan
ilk adam olmuştur. Atatürk, Türkiye'yi ufanma ve bölünmeye
uğramaktan kurtarmıştır. Şimdiki Türkiye, hem kendi
yakınında, hem de bütün Avrupa'da birçok dostlara mâliktir.
Bütün dünyanın hayranlığını kazanan ve Türkiye'nin hayatının
en şerefli devresini teşkil eden işte ıslahat ayrıksız,
siyasi, iktisadi içtimaî, fikri, ilâh... bütün alanları
kapsar. Bu düzenlemenin tarihi 1923'tür. Yani Lozan
Anlaşması'nın imzalanması tarihidir. Bu anlaşmayı diğer
devletlerden evvel, Türkiye'ye 150 yıldan beri geleneksel
dostluklarla bağlı olan Polanya kabul etmiştir. Millî onur
duygusuna aslında sahip olan Türk Milleti, milletinin babası
olan Atatürk'ü, sarsılmaz bir aşkla sarmasında hayret
edilecek hiçbir şey yoktur. Yeni Türkiye Milletlerarası
siyasette hesaba katılması gereken bir eleman olmuştur.
Türkiye'nin modernleşme ve yenileşme hareketi devam ediyor.
Osmanlıların hasta adamı iyileşmiştir. İlerlemesi ve
enerjisi yerindedir. Atatürk, bunu yapmakla gerçekten bir
mucize göstermiştir."
Gazeta Polska
Varşova-1938
"Türkiye, Atatürk'ün idaresi altında yeniden yakın doğuda bir
anahtar durumu almıştır."
Polanya-Lehistan
"Uzun bir yol aşılmış, yüce bir eser ortaya konmuş, bir çok
zaferler elde edilmiştir. Bütün bunlar Atatürk'ün eseridir.
Polanya, Kurjer Warzavski Gazetesi Milli vakar duygularıyla
soyca ün alan Türk Milleti'nin ulu babası Atatürk'ü
sarsılmaz bir aşkla sarmasında şaşılacak hiçbir şey yoktur.
Polanya, Gazete Poiska
Romanya
"Atatürk, tarihte örgütçü bir dâhi, bir milletin hârikalar
yaratan sevk ve idarecisi ve memleketinin kurtarıcısı olarak
kalacaktır."
Independance Romaine Gazetesi
Bükreş, 12 Kasım 1938
"Milletin gerçek ihtiyaçlarını gayet iyi kavrayan Atatürk,
ölçü birimi olarak eski sultanların dış genişleme
politikasını değil, fakat belirli bir alan içinde yoğun bir
kalkınma siyasetini kabul etti. Memleketini bilinçli bir
örgüt ile yükseltmek ve yeni inkılâplar elde etmek suretiyle
millî hayatı, tahrip edilmeyecek temeller üzerine tespit
etti. Milletin ruh derinliklerine doğru yöneltilen bu
emekler, yoğunluk itibarıyla Fatih Sultan Mehmet'in
genişleme alanındaki gayretleri ile pek iyi mukayese
edilebilir. Atatürk, isminin de gösterdiği gibi Türkler'in
tam bir babası olmuştur. Sert bir baba, fakat herkesin
kendisine bugünkü refahın borçlu bulunduğu bir baba.. O'nun
eseri, bütün dünya için bir haz ve refah konusu olabilir."
Curentil Gazetesi
Bükreş, 12 Kasım 1938
"Bükreş Şef'lerini ve rehberlerinin ölümü dolayısı ile Türk
Milleti'nin duyduğu kedere bütün kalbimizle katılırız. Bir
milleti, uçurumun kenarından sarsılmaz azmiyle kurtaran,
kuvvetlendiren, yükselten yöneticiler arasında Atürük, en
birincisidir."
Timpul Gazetesi
Bükreş, 12 Kasım 1938
"Milletimiz, en büyük Türk'ün karşısında kederli bir saygı
ile eğilmektedir."
Romanya
"Romanya'da Atatürk'ün ölüm haberi geldiği gün, bütün
okullarda dersler tatil edildi."
Romanya-Rador Ajansı
"Atatürk, tarihte teşkilatçı bir dahi, bir milletin hârikalar
yaratan yöneticisi ve memleketin kurtarıcısı olarak
kalacaktır. Romen, Independene Gazetesi Eseri ile insanlığın
üstüne çıkan bu inkılâpçı, karakteri ve yaşayışı bakımından
da insanlara en yakın olanlardan biri idi. Esasen
kişiliğinin çekiciliği ve hayatının sonuna kadar muhafaza
ettiği otoritesinin sırrı buradadır."
Romanya Vittorul Gazetesi Marcel Sauvage
"Atatürk, dünya üzerinde yeni bir devir açmış bir insandır.
Ben, O'nun Türk kadınlarına hak vererek ve bir ülkede anayı,
yakışır olduğu yüceliğe eriştirerek Batı'ya ders verdiğini
nasıl unuturum."
Uluslararası Kadınlar BirliğiDelegesi Prenses
Aleksandrina
Rusya
"Türk milleti'nin özgürlük ve Türkiye'nin millî kalkınması
için çetin mücadelelere adı karışan Kemal Atatürk'ü
memleketimiz çok iyi tanır. Atatürk Türk Milleti'ni,
kışkırtıcı kuvvetlere, emperyalistlere ve silah zoru ile
Türk Milleti'ni ezerek memleketi büyük devletlerin bir
sömürgesi haline getirmek isteyen gerici kuvvetlere karşı
savaşa girmesi için uyandırmıştır. Yakın ve Orta Doğuda ilk
Cumhuriyet, doğuşunu O'na borçludur. Bu Cumhuriyet, birçok
milletin ulusal özgürlük hareketlerine ışık borçludur. Bu
Cumhuriyet birçok milletin ulusal özgürlük hareketlerine
ışık tutmuştur. Atatürk'ün kutsal saydığı emperyalizmle
savaşını, yalnız Türk Milleti değil, diğer doğu ülkeleri de
takdirle karşılıyordu. Türkiye'nin yüzyıllık geriliğinden
kurtulması için Atatürk pek çok şey yapmıştır.
Gerçekleştirdiği reformlar memleketin ekonomik hayatının,
sinaî tarımsal kalkınmanın hızla ilerlemesini hedef
tutmuştu. Atatürk yönetimi zamanında, Türkiye'nin
milletlerarası otoritesi yükselmiş ve memleket, dünya
siyasetinde önemli rol oynamaya başlamıştır."
N. S. KRUŞÇEFF - 10 Kasım 1938
Sovyetler Birliği Başkanı
"Atatürk, Cumhuriyet ilanı, milli bankaların ve milli
sanayinin kuruluşu demiryolları yapımı, yabancı
ayrılıkçıların kamulaştırılması, din ile devletin ayrılması,
Latin Alfabesinin kabulü, kadın eşitliğinin tanınması,
ünvanların kaldırılması gibi bir çok inkılâp hareketinin
yapıcısı ve öncüsü olmuştur.."
Pravda Gazetesi - Moskova, 10 Kasım 1938
"İsmi yeni Türkiye'nin bütün kurtuluş hareketine bağlı olan
Kemâl Atatürk'ün ölümü, Türk milleti için büyük bir
kayıptır. Bağımsız Türkiye'nin bütün samimi dostları, bu
yüksek adamın bir surette acı duymaktadır."
İzvestia Gazetesi - Moskova, 11 Kasım 1938
"Adı, Türk Milleti'nin millî kurtuluş savaşında ve
Türkiye'nin siyasi alanda yeniden örgütlenmesine gayet sıkı
bir surette bağlı olan Kemâl Atatürk'ün ölümü gerek Türkiye
için, gerekse bütün dostları için derinliği ölçülmez bir
kayıptır. Türk Milleti'nin en samimi dostları arasında
bulunan Sovyetler, zamanımızın bu örneksiz devlet adamının
öneminden dolayı derin bir acı içindedirler."
İzvestia Gazetesi - Moskova, 1938
"Atatürk'ün ölümü, Türkiye'deki büyük halk kitlelerini ve
memleketlerinin bağımsızlık ve özgürlükleri kendileri için
pek kutsal olan kimseleri derin bir acıya gömmüştür.
Bağımsız Türkiye'nin dostları Sovyet kamuoyu ve diğer
ülkelerdeki ilerleme taraflısı bütün çevreler, Türk
Milleti'nin yasına samimi surette katılmaktadır."
Journal de Moscou - Moskova 1938
"O'nun ölümü, dünya için de derinliği ölçülmez bir kayıptır."
Sovyetler
"Şöhreti bütün cihana yayılmış olan tecrübeli başkanın
yönetimi herkesin sevgisi ve saygısını çeken büyük Türk
milletinin millî bağımsızlığını devamlı bir başarı ile
kuvvetlendirmiş ve yeni millî yapısını yaratmıştır."
Sovyet Başbakanı Kalinin
Suriye
"Vatanını muhakkak bir parçalanmaktan kurtararak gemisini
güvenilir bir limana sürdükten sonra milletinden bir taht
istemedi. O, kelimenin bütün anlamıyla bir insan, eşsiz bir
dahi, kahraman bir asker ve siyaset adamı idi. Hayatını
milleti'nin mutluluğuna adadı, bu uğurda genç yaşda hayata
gözlerini kapadı."
Elifba Gazetesi - Şam 1938
"Türk vatanının yapıcısı, Türk güç ve büyüklüğünün yaratıcısı
büyük Atatürk'ün ölümü ile Türk Milleti'nin duyduğu kedere
Suriye'liler bütün kalpleriyle katılırlar. Kardeş milletin
uğradığı bu acı karşısında bizim en büyük avuntumuz büyük
dâhinin çizdiği yolu izlemektir."
Elkabes Gazetesi - Şam 1938
"Atatürk'ün ölümü yalnız Türk Milleti için değil, onun
örneğine çok muhtaç olan bütün Doğu milletleri için en büyük
kayıptır."
ELEYYAM Gazetesi - Şam1938
"Atatürk'ün başardığı işler mucize ve harika kabilindedir.
Birkaç yıl içinde memleketinde yaptığı inkılâplar, birkaç
yüzyılda gerçekleştirilmeyecek işlerdir."
Suriye El Tekaddüm Gazetesi
"Atatürk, tarihin her devresi için, insanlığın bir
mucizesidir."
Suriye
İngiltere
"Savaş sonrasının en ileri gelen devlet adamlarından biri.
Kendi başına bir klas oluşturuyordu ve hemen her açıdan
tekdi."
The Fortnightiy, Londra
"Avrupa, savaştan sonra belirmiş az sayıdaki yapıcı devlet
adamlarından birini kaybetti."
Spectator, İngiltere
"Acımasız bir güce ve ateşli bir hırsa, az rastlanır bir
enerji ve gözüpek bir entelektüel radikalizm ekledi;
tarihsel gelenekler ya da dinsel duygusallıklarla hiç
etkilenmedi. Fakat bunları daima siyasal bir olgunlukla
dengeledi."
The Times, Londra,
"Çağımızda hiçbir isim Atatürk'ün adı kadar büyük saygı
yaratmamıştır."
Observer, Londra
"Bir zamanlar Avrupaya fuzuli girmiş bir devlet sayılan
Türkiye, Atatürk'ün önderliği altında Avrupa'nın iç
politikasının değerli ve ilerici bir üyesi olmuştur."
İngiliz Times Gazetesi
"Devrin en centilmen, sözüne en inanılır, dostluğuna en
güvenilir, devlet adamı Atatürk'tür."
İngiliz Basını
"Bu devrin diktatörlükleri ve demokratları Atatürk'ün iyi
adam hasletine malik olsalardı, dünya böyle iki düşman safa
ayrılmazdı."
İngiltere
"Vekar ve haysiyetin bir lâftan ibaret kaldığı bu asırda,
Atatürk vekar ve haysiyetin canlı timsaliydi."
İngiltere
"Atatürk'ün ölümüne bugün hayatın artık hatıradan başka bir
şey olmadığı bir âlemde büyük bir devlet adamı, büyük bir
asker, büyük derecede şerefli bir şahsiyet olarak
ağlanmaktadır. İngiltere önce, cesur ve asil bir düşman,
sonra da sadık bir dost olarak tanıdığı büyük adamı
selamlamaktadır."
Londra, Sundey Times
"O, nevi tamamiyle şahsına münhasır bir devlet adamı idi.
Diktatörlerin tahammül edemediği serbest bir nizamla,
demokrasilerin başaramadığı ve başaramıyacağı işleri
yapmıştır. Tarihte böyle adamlar devirlerine kendi adlarını
vermişlerdir. Yâni, o kadar ender yetişirler."
Word Price
"Muasır hiçbir isim "Atatürk" adı kadar büyük saygı telkin
etmemiştir. Atatürk yalnız Türkiye'nin bütün hayatını
değiştiren bir dehâ değil, fakat beynelmilel münasebetlerde
iyilik ve yalnız iyilik yapan bir adamdır."
İngiltere, Observer Gazetesi
"Kemalist Türkiye, bir milletin sağlam bir ekonomik siyaset
güderek devletler arasında yakışırı olduğu şerefli yeri
nasıl kazanabileceğini bütün cihana göstermiştir."
İngiliz, The Financial Times
"Kendisi tarafından hazırlanıp yönetilmiş olan Türk İnkılâbı
erkek, kadın bütün yurttaşlarına, Türkiye'nin önceki
kuşaklarından hiçbirine nasip olmayan özgürlük ve güven dolu
bir hayat sağladı. Başarıları, Türkiye'nin Avrupa devleti
olmasını sağladı, yakın doğunun tarihini değiştirdi."
İngiliz Times Gazetesi
"Savaştan Türkiye'yi kurtaran, savaştan sonra da Türk
Milletini yeniden dirilten Atatürk'ün ölümü, yalnız yurdu
için değil, Avrupa için de büyük kayıptır. Her sınıf halkın
O'nun ardından döktükleri içten gözyaşları bu büyük kahraman
ve modern Türkiye'nin Ata'sına değer bir görünümden başka
bir şey değildir."
Winston CHURCHILL
İngiltere Başbakanı 1938
"Atatürk, Türk Milleti'nin ruhunda Türk Bayrağı gibi
dalgalanan bir baştı."
İngiliz Daily Telegraph
"Cumhuriyet Türkiyesi'nin Devlet Başkanı Kemâl Atatürk, diğer
önderlerde görmeye alışmadığımız şu değerli nitelikleri
kişiliğinde toplamış bulunuyor: alçak gönüllülük, yeterlik
ve başarı...."
İngiliz The Truth Dergisi
"O genç ve dâhi Türk Şefi'nin o esnada Çanakkalede bulunması,
müttefikler bakımından talihin en acı darbelerinden biridir."
Alan Moorehead
İngiliz Yazarı
"Çanakkale savaş alanındaki durumu bütün gerçekleriyle
belirtmeyi gerekli görüyorum. Biz şimdi, kahramanca çarpışan
ve çok ustalıkla, cesurca yönetilen asıl Türk ordusunun
karşısında bulunuyoruz."
Hamilton
İngiliz Generali
"Birçok kuvvetli adamın iktidara geldiğini gören neslimiz,
bunların eserlerini gözden geçirdiğinde, hiçbir millet ve
devlette yapılan inkılâpların Atatürk tarafından
başarılanlar kadar iyi düşünülmemiş olduğunu kabul
edecektir."
İngiliz Daily Telgraph Gazetesi
"Atatürk, eskimiş bilimlerle boş yere kafasını yormamış
olduğundan daha taze ve cesur düşünen bir önderdir. Kendisi
için, bu günkü Avrupa'nın en güçlü Devlet Adamıdır
diyebileceğimiz Atatürk, hiç şüphesiz devlet adamlarının en
cesur ve orijinalidir."
Herbert Sideabotham
İngiliz Yazarı
|